WATERGEUZEN
Lezing online vrije academie 26-10-2020
Er zijn veel algemene verhalen bekend over de Watergeuzen.
Piraten en Den Briel dat was al op de lagere school.
Veel meer wist ik er ook niet van maar wel op veel latere leeftijd dat ze een grote rol hebben gespeeld in de OPSTAND/80 JARIGE OORLOG.
Geuzen zijn vertaald uit het Frans GUEUX bedelaars.
Oorspronkelijk edelen en kooplieden van goede doen maar later verarmd.
En vele kwamen ook uit Spanje daar ze daar ook helemaal niet veilig waren in dat Katholieke bolwerk.
Later hadden ze een geduchte vloot en werden het watergeuzen/piraten met toestemming van WvO.
Margretha van Parma had vele plakkaten / bevelen uitgegeven om de Protestanten te bestrijden met welk middel dan ook.
Het begint er mee dat in 1566 ongeveer 200 Nederlandse edelen naar Brussel togen om bij Margaretha van Parma landvoogdes en zus van Phillips II te pleiten voor minder barbaarse straffen voor de Protestanten.
Ze gingen er om bedelen vandaar mogelijk de naam bedelaars maar ook verarmd.
Koning Philips II en aanhang waren OER Katholiek en dulden niets anders.
Margaretha van Parma was ingefluisterd er niet naar te luisteren daar deze groep de moeite niet waard was.
Dus onverrichte zaken terug en was het tijd voor een plan.
De geuzen bestonden inmiddels uit lager wal geraakte edellieden en kooplui en toen ze dus bot vingen bij Margaretha zeiden ze we gaan een bedelnap dragen en gedragen ons als zodanig met Brederode de GROTE GEUS als grote leider.
Maar hadden nog niet veel moed of materiaal om er tegen aan te gaan.
Tot Alva kwam.
Hertog Alva landvoogd der Nederlanden die is door Philips II naar Nederland is gestuurd omdat hij woedend was na de aangerichte schade na de door de Protestante aangerichte beeldenstorm.
Links WvO--Margaretha van Parma en onder de Hertog Alva.
Toen Alva kwam vonden de Geuzen het tijd worden zich te roeren en de SLAG BIJ HEILIGERLEE was de eerste overwinning en dus ook op Alva.
Slag bij Heiligerlee.
En toen kwam 1573 en waren de Geuzen inmiddels watergeuzen geworden met een eigenlijk zeer goede vloot met snelle en wendbare boten.
HOE KWAM DAT??
De Geuzen hadden inmiddels op zee al laten zien dat ze van wanten wisten en Willem van Oranje dacht wel wat hulp te kunnen gebruiken.
Daarom gaf hij kaper brieven uit en konden de Geuzen legaal andere schepen plunderen en rijkdom vergaren waarvan een deel naar Willem ging.
2/3 ging zelfs naar WvO en zo werd de opstand/80 jarige oorlog een economische oorlog die voornamelijk in de Zuiderzee en later bij de Waddeneilanden werd gevoerd.
1 APRIL 1572 was een van de grootste overwinningen, de inname van Den Briel en tevens een grote overwinning op de Spanjaarden.
Watergeuzen veroveren Den Briel.
Door zijn kaperbrieven verbond Willem van Oranje dus de Geuzen met zijn staatse troepen wat mogelijk het begin was van een grote Nederlandse staat.
Waar haalden de Watergeuzen nu hun grootste winst en hoe deden ze dat?
Wel de schepen met graan was de grootste buit komend van het Oostzee gebied.
Maar ook lakense stoffen en wol uit b.v Schotland wat naar Amsterdam moest daar er daar een grote stapelmarkt was.
De wadden eiland in de handen van de Heren van Holland was een vergeten gebied de bewoners waren arm en vergeten wonend in plaggenhutten.
Ameland was anders dat werd een vrije heerlijkheid voor Dopers en Wederdopers en de populatie groeide door vluchtelingen uit de Zuidelijke Nederlanden.
Ze hoefden niet bang te zijn voor een aanval want er waren te veel zandbanken.
Maar al die schepen moesten er toch door en bij Vlieland was zo'n doorgang naar de Zuiderzee en Amsterdam.
Dus de graanschepen werden daar vast gezet en er werd losgeld gevraagd voor voornamelijk het graan.
Hieronder de routes naar de Zuiderzee en de Hanze steden.
Maximiliaan van Hénin-Liétard
Graaf van Brussel en Admiraal verzamelde al Geuze schepen tot een grote vloot.
Philips II en Alva werden hiervoor gewaarschuwd maar geen reactie.
Het hele west Fries gebied kwam in handen van de Geuzen en daarmee ALLE graanschepen.
Dat waren er zo'n 300, omgerekend 40.000000 Euro nu.
Later werd met hun snelle wend bare fluitschepen Amsterdam aangevallen.
FLUIT/VLIE OF VLIETSCHIP
Er is wat verwarring over maar ze zijn alle snel en wendbaar.
Hiermee gingen ze voor Amsterdam liggen en beletten de schepen naar binnen te gaan toen nog door het Damrak naar het water dat nu de Dam is.
En luidde daarmee ook het einde in van de Amsterdamse gouden eeuw.
Maar mooie liedjes duren niet lang en de Watergeuzen staken meer geld in eigen zak en gaven veel minder aan Willem.
Na de slag aan de Eems vielen de Watergeuzen uiteen in het kader van ieder voor zich en de grote Admiraal ontslagen want het geld moest voor de opstand zijn.
De Geuzen deden goede zaken en veel geld van de graan opbrengst ging naar de vluchtelingen en ondertussen kwam Amsterdam steeds verder in de problemen.
Begonnen als piraten waren de Geuzen uitgegroeid tot een geduchte vloot.
Vanaf 1570 zwaarbewapende snelle krapschuiten of crabschuyten soort luis in de pels, lijken op vissersschepen, en vallen een admiraalschip aan van de Spanjaarden en hangen de admiraal op. Maar voordat gebeurden werden er 200 schutters ingehuurd om de schavuit te bewaken.
Groot probleem
De Zuiderzee was een belangrijke zee voor de Geuzen om b.v. Amsterdam te bereiken.
Helaas vroor deze zee in die tijd vaak dicht.
Admiraal Blois van Treslong eerst in dienst van de Spanjaarden nu bevelhebber op een Geuzen schip.
Hij zat vastgevroren op de Zuiderzee Maar ontvluchtte met behukp van de boeren en nam daarna maar meteen Zeeland in behalve Middelburg.
Later gewoon overleden wat erg netjes was voor die tijd.
Minder fortuinlijk was Kapitein Spiering samen met zijn vriend van Gorcum zat hij ook vastgevroren maar gevonden door de Spanjaarden.
Spiering wilde niet gedood worden door een Spanjaard en vroeg zijn vriend hem te doden.
De anderen werden gevangen en de helft onthoofd.
De rest moest de hoofden door Groningen dragen tot een goed voorbeeld voor de rest en werden later nog gedood..
Enkele dagen later bezetten de Geuzen Den Briel.
En Amsterdam werd steeds kleiner.
MARTELAREN VAN GORKUM TER DOOD GEBRACHT IN DEN BRIEL.
Waaronder Leonardes van Veghel martelaar voor zijn geloof die een prominente plek heeft in de Sint Jan onder het gedraaide Pinakel van architect Du Hamel op een van de draagzuilen van de viering toren.
Alles bij elkaar vond Willem van Oranje het wel genoeg en trok de kaperbrieven in.
Maar dat was te laat de Geuzen konden het zo ook wel en bleven plunderen voor b.v. proviand en munitie.
Op een moment zee slacht moment voor de Spanjaarden haalden de Geuzen de Spaanse Admiraalsvlag naar beneden en de Spaanse vloot exit.
Er kwam een uitwisseling tussen gevangenen en ALVA exit terug naar Spanje.
Later de eerste vrije staten vergadering en de VERENIGDE NEDERLANDE WAS EEN FEIT.
Maar nog niet dat Nederland dat we nu kennen dat kwam pas later.
De Watergeuzen hebben ZEER VEEL betekend voor de ondergang van de Spanjaarden.
Hun enorme economische inkomen was een groot verlies van de Spanjaarden.
Vlieland werd een vrije sterke en welvarende republiek in 1588.
Den Briel was voor de Geuzen een grote morele overwinning maar economisch de aller grootste.
Dit is een verhaal in een notendop maar een beetje inzicht in deze toch eigenlijk super piraten.
EINDE